Trào ngược dạ dày

Những người mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), còn được gọi là “trào ngược axit,” trải qua tình trạng dịch dạ dày trào ngược lên thực quản và/hoặc miệng. Trào ngược dạ dày thỉnh thoảng là bình thường và có thể xảy ra ở trẻ sơ sinh, trẻ em và người lớn, thường xuất hiện nhất sau khi ăn một bữa ăn. Hầu hết các đợt trào ngược dạ dày này ngắn và không gây ra các triệu chứng khó chịu hoặc biến chứng.

Ngược lại, những người mắc GERD gặp phải các triệu chứng khó chịu hoặc tổn thương thực quản do hậu quả của trào ngược axit. Các triệu chứng của GERD có thể bao gồm ợ nóng, ợ trớ, khó nuốt hoặc cảm giác đau khi nuốt.

1. Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản là gì

Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) xảy ra khi dịch tiêu hóa từ dạ dày thường xuyên chảy ngược vào thực quản, ống dẫn thức ăn từ miệng vào dạ dày. Do dịch này có tính axit, nó có thể gây kích ứng và viêm niêm mạc thực quản.

Hầu hết mọi người có thể kiểm soát sự khó chịu do GERD bằng cách thay đổi lối sống hoặc tự mua thuốc không cần kê toa từ các nhà thuốc. Tuy nhiên, trong một số trường hợp nặng hơn, người bệnh có thể cần đi khám để được chỉ định thuốc mạnh hơn hoặc thậm chí cần phẫu thuật để giảm triệu chứng.

2. Nguyên nhân gây ra bệnh trào dạ dày ngược thực quản (GERD)

Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) xảy ra do sự trào ngược thường xuyên của axit dạ dày hoặc dịch mật lên thực quản. Khi bạn nuốt, cơ vòng dưới của thực quản (vòng cơ quanh phần đáy thực quản) giãn ra để cho phép thức ăn và dịch thức ăn đi xuống dạ dày, sau đó nó sẽ đóng lại. Tuy nhiên, nếu cơ này giãn ra bất thường hoặc yếu, axit dạ dày có thể trào lên thực quản, gây ra cảm giác ợ nóng thường xuyên và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.

Sự trào ngược axit liên tục có thể làm lớp niêm mạc trong thực quản bị viêm. Theo thời gian, tình trạng viêm này có thể bào mòn lớp niêm mạc, gây ra các biến chứng như chảy máu, hẹp thực quản hoặc thực quản Barrett (tổn thương tiền ung thư).

Chứng trào ngược axit dạ dày, hay còn gọi là bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), là một tình trạng phổ biến và có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, như ợ chua, đau ngực, và khó nuốt. Có nhiều yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc phải tình trạng này. Dưới đây là một số yếu tố quan trọng:

1. Béo phì: Người thừa cân thường có áp lực lớn hơn lên vùng bụng, điều này có thể gây áp lực lên dạ dày và dẫn đến việc axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Giảm cân có thể giúp giảm triệu chứng đáng kể cho những người bị trào ngược dạ dày.

2. Thoát vị hoành: Thoát vị hoành xảy ra khi một phần của dạ dày bị đẩy lên qua cơ hoành vào ngực. Tình trạng này làm rối loạn chức năng của cơ vòng thực quản dưới, tạo điều kiện cho axit dạ dày trào ngược lên thực quản.

3. Mang thai: Phụ nữ mang thai thường có sự thay đổi hormone và áp lực gia tăng từ tử cung lên dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày. Triệu chứng thường xuất hiện trong ba tháng cuối của thai kỳ.

4. Hút thuốc: Hút thuốc lá có thể làm giảm chức năng của cơ vòng thực quản, đồng thời tăng sản xuất axit dạ dày. Những người hút thuốc thường gặp nhiều triệu chứng trào ngược hơn so với những người không hút.

5. Khô miệng: Tình trạng này có thể do nhiều nguyên nhân, như thuốc hoặc bệnh lý, và làm giảm khả năng tự làm sạch của thực quản, dẫn đến việc axit dễ dàng trào ngược hơn.

6. Hen suyễn: Những người mắc bệnh hen suyễn có nguy cơ cao mắc chứng trào ngược dạ dày, có thể do thuốc điều trị hen suyễn hoặc áp lực từ ho và khó thở.

7. Bệnh tiểu đường: Bệnh tiểu đường có thể ảnh hưởng đến hệ thống tiêu hóa, làm chậm quá trình tiêu hóa và dẫn đến tình trạng làm trống dạ dày kéo dài, từ đó làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày.
   

8. Thời gian làm trống dạ dày kéo dài: Nếu dạ dày không làm trống đúng cách hoặc mất nhiều thời gian để tiêu hóa thức ăn, axit dạ dày có thể dễ dàng trào ngược lên thực quản.

9. Các rối loạn mô liên kết: Những bệnh lý như xơ cứng bì có thể ảnh hưởng đến chức năng của cơ vòng thực quản, dẫn đến tình trạng trào ngược dạ dày.

3. Dấu hiệu, biểu hiện và triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Để nhận biết bệnh trào ngược dạ dày (GERD) là điều tương đối khó, vì các triệu chứng của bệnh thường dễ bị nhầm lẫn với các bệnh khác. Tuy nhiên, nếu bạn thấy mình có nhiều dấu hiệu tương ứng với các triệu chứng dưới đây, hãy cảnh giác, vì rất có thể bạn đã mắc bệnh trào ngược dạ dày.

Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến của bệnh trào ngược dạ dày (GERD) rất đa dạng và có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Dưới đây là một số triệu chứng điển hình mà bạn có thể gặp phải:

1. Ợ hơi: Đây là triệu chứng rất phổ biến, thường xảy ra một cách thường xuyên, ngay cả khi bạn không ăn gì. Việc ợ hơi có thể làm bạn cảm thấy không thoải mái và có thể liên quan đến chế độ ăn uống hoặc căng thẳng.

2. Ợ nóng: Cảm giác nóng rát từ dạ dày hoặc vùng ngực dưới, có thể lan lên cổ và thậm chí đến hạ họng. Triệu chứng này thường kèm theo vị chua trong miệng và có thể khiến bạn cảm thấy lo lắng, đặc biệt là khi xuất hiện vào ban đêm hoặc sau khi ăn.

3. Ợ chua: Tình trạng này xảy ra khi thức ăn hoặc chất lỏng chua từ dạ dày bị đẩy lên cuống họng. Triệu chứng này thường xảy ra sau khi ăn và có thể trở nên tồi tệ hơn vào ban đêm, gây khó chịu và ảnh hưởng đến giấc ngủ.

4. Nôn và buồn nôn: Triệu chứng này thường xuất hiện khi bạn ăn quá no, nằm ngay sau khi ăn hoặc không kê cao đầu khi ngủ. Cảm giác buồn nôn có thể khiến bạn cảm thấy khó chịu và mất kiểm soát trong việc ăn uống.

5. Cảm giác nóng trong ngực: Nhiều người mô tả triệu chứng này như cảm giác tức ngực hoặc áp lực, có thể làm cho họ nhầm lẫn với cơn đau tim. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy lo âu và cần được kiểm tra y tế.

6. Khó nuốt: Cảm giác khó nuốt hoặc vướng ở vùng họng có thể xảy ra do thực quản bị kích thích hoặc viêm. Nhiều người bệnh mô tả cảm giác này rất khó chịu và có thể gây cản trở trong việc ăn uống.

7. Nhiều nước bọt: Sự gia tăng sản xuất nước bọt có thể là một phản ứng tự nhiên của cơ thể khi bị kích thích bởi axit dạ dày. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy khó chịu và cần phải nuốt thường xuyên.

Nếu bạn bị trào ngược axit vào ban đêm, có thể bạn sẽ gặp phải những triệu chứng sau:

1. Ho mãn tính: Triệu chứng này có thể xảy ra do axit dạ dày trào ngược vào thực quản và kích thích đường hô hấp, dẫn đến ho kéo dài.

2. Viêm thanh quản: Tình trạng này có thể xảy ra khi axit dạ dày gây kích thích cho thanh quản, dẫn đến viêm và khó khăn trong việc nói chuyện.

3. Bệnh hen suyễn mới hoặc xấu đi: Những người mắc bệnh hen suyễn có thể thấy triệu chứng của mình trở nên nghiêm trọng hơn khi bị trào ngược dạ dày, do axit gây kích thích đường hô hấp.

4. Giấc ngủ bị gián đoạn: Các triệu chứng của GERD có thể làm gián đoạn giấc ngủ của bạn, khiến bạn thức dậy giữa đêm hoặc cảm thấy không thoải mái khi nằm.

4. Tác hại và biến chứng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Do chưa hiểu rõ mức độ nghiêm trọng của bệnh trào ngược dạ dày, nhiều người đã tỏ ra thờ ơ với căn bệnh này. Thực tế, bệnh trào ngược dạ dày có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, như hẹp thực quản, loét thực quản và thậm chí ung thư thực quản. Chính vì vậy, bạn không nên chủ quan khi thấy mình có các triệu chứng của bệnh này.

Sau một thời gian, viêm thực quản mãn tính có thể dẫn đến các biến chứng sau:

• Hẹp thực quản: Tổn thương các tế bào ở cơ vòng dưới của thực quản do tiếp xúc với axit dạ dày lâu ngày tạo ra mô sẹo. Mô sẹo này thu hẹp lòng thực quản, khiến bạn khó nuốt.

• Loét thực quản: Axit dạ dày có thể bào mòn các mô ở thực quản, tạo thành ổ loét. Ổ loét này có thể chảy máu, gây đau và khó nuốt.

• Các thay đổi tiền ung thư ở thực quản (thực quản Barrett): Ở thực quản Barrett, mô lót phần dưới thực quản bị thay đổi, làm tăng nguy cơ mắc ung thư thực quản. Mặc dù khả năng tiến triển thành ung thư là rất thấp, bác sĩ vẫn sẽ chỉ định nội soi thực quản để tìm kiếm các dấu hiệu cảnh báo ung thư sớm.

5. Điều trị bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Khi nào bạn nên đi gặp bác sĩ?

Khi có triệu chứng đau ngực: Nếu bạn cảm thấy đau ngực, đặc biệt là khi kèm theo các triệu chứng khác như:

• Đau lan lên vai, cánh tay hoặc cằm: Những cơn đau này có thể không chỉ do trào ngược dạ dày mà còn là dấu hiệu của nhồi máu cơ tim.

• Khó thở: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc thở, cảm thấy tức ngực, hoặc bị cảm giác nghẹt thở, hãy tìm sự trợ giúp y tế ngay lập tức.

• Choáng váng hoặc chóng mặt: Những triệu chứng này có thể là dấu hiệu nghiêm trọng và cần được đánh giá ngay.

Khi triệu chứng ngày càng nặng: Nếu bạn nhận thấy rằng các triệu chứng của mình đang trở nên nghiêm trọng hơn hoặc xảy ra thường xuyên hơn, đây có thể là dấu hiệu cho thấy tình trạng của bạn cần được xem xét và điều trị thích hợp. Điều này đặc biệt quan trọng nếu triệu chứng ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày hoặc hoạt động bình thường của bạn.

Khi sử dụng thuốc không hiệu quả: Nếu bạn đã tự mua và sử dụng thuốc dạ dày hoặc các loại thuốc chống axit hơn 2 lần/tuần mà vẫn không thấy cải thiện, bạn nên đi khám bác sĩ. Sử dụng thuốc liên tục mà không có sự theo dõi của bác sĩ có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe khác hoặc che giấu các tình trạng nghiêm trọng hơn.

Khi có triệu chứng kéo dài: Nếu bạn gặp phải các triệu chứng như ợ nóng, ợ chua, hay khó nuốt mà kéo dài hơn vài tuần, đây là dấu hiệu cho thấy bạn cần được khám và chẩn đoán đúng.

Khi có triệu chứng mới phát sinh: Nếu bạn đột nhiên xuất hiện các triệu chứng mới, như ho mãn tính, khàn giọng, hoặc đau họng mà không rõ nguyên nhân, hãy đến gặp bác sĩ. Những triệu chứng này có thể liên quan đến bệnh GERD hoặc các tình trạng sức khỏe khác.

Chuẩn bị trước khi gặp bác sĩ

Nếu bạn nghĩ mình bị trào ngược dạ dày, hãy đến cơ sở chuyên khoa để thăm khám. Thời gian khám thường ngắn, vì vậy bạn cần chuẩn bị kỹ càng.

Dưới đây là một vài thông tin giúp bạn chuẩn bị trước khi đi khám:

• Khi đặt lịch hẹn, hãy hỏi rõ về các yêu cầu cần kiêng cữ (ví dụ: có cần nhịn ăn không? có cần dừng thuốc đang sử dụng không?) hoặc các chuẩn bị khác.
• Ghi lại tất cả các triệu chứng mà bạn đang gặp phải, kể cả những yếu tố có vẻ không liên quan đến lý do bạn đi khám.
• Ghi lại những thông tin chính về bản thân, bao gồm các yếu tố gây căng thẳng hoặc những thay đổi gần đây trong cuộc sống.
• Lập danh sách tất cả các thuốc, vitamin hoặc thực phẩm chức năng bạn đang sử dụng.
• Cân nhắc đi cùng một người bạn hoặc thành viên trong gia đình để giúp ghi nhớ thông tin trong buổi khám.
• Viết lại các câu hỏi bạn cần hỏi bác sĩ.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán chứng trào ngược dạ dày, bác sĩ sẽ dựa vào:

• Triệu chứng của bạn: Bác sĩ có thể chẩn đoán dựa vào các cơn ợ nóng thường xuyên và các triệu chứng khác.
• Xét nghiệm theo dõi lượng axit trong thực quản: Đo pH thực quản bằng đầu dò trong 24 tiếng để xác định thời điểm và thời gian axit dạ dày trào lên thực quản. Một thiết bị mỏng sẽ được luồn từ mũi xuống thực quản và kết nối với máy tính nhỏ.
• Chụp X-quang đường tiêu hóa phần trên: Bạn sẽ uống dung dịch có màu trắng để tráng lớp trong của đường tiêu hóa và sau đó được chụp X-quang.
• Nội soi thực quản: Bác sĩ sẽ luồn một ống mềm có gắn đèn và camera xuống thực quản để kiểm tra và có thể lấy mẫu sinh thiết nếu cần.
• Xét nghiệm đo cử động của thực quản: Đo áp lực trong thực quản bằng cách đặt ống thông từ mũi xuống thực quản.

Điều trị bệnh

Điều trị ợ nóng và các triệu chứng khác của trào ngược dạ dày thường bắt đầu bằng các thuốc không cần kê đơn để kiểm soát axit. Nếu không thấy cải thiện sau vài tuần, bác sĩ có thể thay đổi phương pháp điều trị.

Điều trị ban đầu để kiểm soát ợ nóng

Các thuốc không kê đơn có thể giúp kiểm soát chứng ợ nóng, bao gồm:

• Thuốc trung hòa axit: Giảm triệu chứng nhanh nhưng không làm lành phần thực quản bị viêm.
• Các thuốc giảm tạo axit: Có tác dụng lâu hơn, giảm triệu chứng đáng kể và có thể giảm axit trong 12 tiếng.
• Thuốc ngăn chặn tạo axit và làm lành thực quản: Mạnh hơn và giúp thực quản bị tổn thương hồi phục.

Liên lạc với bác sĩ nếu bạn cần sử dụng thuốc này trong 2-3 tuần hoặc nếu triệu chứng không giảm.

Các thuốc được kê đơn

Bác sĩ có thể kê đơn:

• Thuốc kháng thụ thể H2: Giúp giảm sản xuất axit.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Hiệu quả nhưng có thể làm tăng nguy cơ gãy xương và thiếu vitamin B12 khi dùng lâu dài.
• Thuốc tăng cường cơ vòng dưới thực quản: Giảm tần suất giãn cơ vòng dưới thực quản, có thể được sử dụng trong trường hợp nặng.

Các thuốc điều trị trào ngược dạ dày thường được kết hợp với nhau để tăng hiệu quả.

Phẫu thuật và các phương pháp điều trị khác

Nếu việc dùng thuốc không hiệu quả hoặc bạn muốn tránh dùng thuốc lâu dài, bác sĩ có thể khuyên bạn chọn các phương pháp điều trị xâm lấn hơn, như:

• Phẫu thuật để gia cố cơ vòng thực quản dưới: Siết chặt cơ vòng này để ngăn chặn sự trào ngược.
• Phẫu thuật Linx: Gắn vòng nam châm titan xung quanh chỗ nối giữa thực quản và dạ dày, giúp ngăn ngừa trào ngược dạ dày mà không cản trở thức ăn đi xuống.

Lưu ý rằng việc điều trị bệnh trào ngược dạ dày hiện nay không quá khó khăn. Bạn chỉ cần liên hệ với bác sĩ chuyên khoa và làm theo phác đồ điều trị.

6. Chế độ ăn uống lành mạnh phòng ngừa bệnh

Một câu hỏi phổ biến của những người bị trào ngược dạ dày là nên ăn gì và uống gì để giảm triệu chứng khó chịu do trào ngược axit. Theo bác sĩ Trung, việc lựa chọn thực phẩm phù hợp sẽ giúp giảm lượng axit dư thừa trong dạ dày, từ đó hạn chế tổn thương cho người bệnh. Chế độ ăn uống lành mạnh và điều độ cũng giúp kiểm soát cân nặng, góp phần cải thiện tình trạng bệnh.

Dưới đây là một số nhóm thực phẩm có lợi cho người bị trào ngược dạ dày mà bác sĩ thường khuyên nên đưa vào thực đơn hàng ngày:

• Ngũ cốc nguyên hạt: Bánh mì làm từ ngũ cốc nguyên hạt, gạo nguyên cám và yến mạch được đánh giá cao vì khả năng làm giảm lượng axit trong dạ dày và giảm triệu chứng trào ngược dạ dày.
• Sữa chua: Chứa nhiều lợi khuẩn tốt cho hệ tiêu hóa, sữa chua có thể kết hợp với các loại trái cây hoặc ngũ cốc.
• Trái cây ít acid: Như táo, lê và chuối, giúp giảm cảm giác khó chịu.
• Đạm dễ tiêu: Thịt thăn lợn, thịt ngan, và thịt lưỡi lợn có thể giúp trung hòa axit, giảm triệu chứng.
• Cá: Nên được chế biến bằng cách nướng, hấp hoặc nấu canh.

Cũng cần lưu ý một số thực phẩm nên tránh trong quá trình điều trị bệnh trào ngược dạ dày:

• Thức ăn nhiều chất béo: Dầu mỡ sẽ khiến dạ dày làm việc vất vả hơn, kéo dài thời gian tiêu hóa và tăng nguy cơ trào ngược dạ dày.
  
• Cà phê, bia rượu và nước ngọt có gas: Những đồ uống này có thể gây trướng bụng và ảnh hưởng xấu đến cơ thắt dạ dày thực quản.
• Thực phẩm chua: Các món ăn và trái cây có vị chua làm tăng tiết dịch trong dạ dày, gây hại cho người bệnh.

Chế độ ăn uống không chỉ góp phần cải thiện tình trạng trào ngược dạ dày mà còn giúp hạn chế nguy cơ mắc các bệnh lý về đường tiêu hóa khác. Vì vậy, việc chú ý đến thực phẩm hàng ngày và lựa chọn món ăn phù hợp là rất quan trọng. Khi nhận thấy bất thường về vấn đề tiêu hóa, hãy trao đổi với bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, nhằm ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Ngoài ra, cần bổ sung vitamin C cho người bệnh trào ngược dạ dày thông qua các loại trái cây và rau củ như bông cải xanh, ớt chuông, súp lơ, đu đủ, dâu tây, cam, chanh, bưởi và kiwi,…